Wybitny aktor XX wieku, legenda polskiego kina, ale też partyjniak i członek PZPR.
Przez lata Tadeusz Łomnicki był aktywnym członkiem PZPR-u. Dla partyjnych towarzyszy stanowił cenny nabytek. Andrzej Wajda pisał wtedy o swoim koledze z planu:
– Partia potrzebowała nazwisk, a Łomnicki to było wielkie nazwisko. Największe – powiedział reżyser.
Droga do partii
W 1970 roku został rektorem warszawskiej PWST, ale za nominację musiał się „odwdzięczyć” wstąpieniem w szeregi wojewódzkich władz partyjnych, na co się zgodził. Rok później zasiadł w prezydium VI Zjazdu PZPR i został wybrany na zastępcę członka KC.
W czasie swojej pracy na uczelni kilku jego studentów naraziło się władzy. Tadeusz Łomnicki dostał przykaz odgórny, że ma ich odpowiednio ukarać. Wezwał winnych do swojego gabinetu. Porządnie zrugał przybierając odpowiednie miny i za karę zakazał udziału w pochodzie pierwszomajowym. Innym razem studentowi odebrano stypendium. Tadeusz płacił mu przez rok ze swojej kieszeni.
Zwany “Łomem”
Wszyscy wiedzieli, że Tadeusz Łomnicki był rektorem z nadania partyjnego. Mimo tego okres, w którym kierował warszawską PWST, oceniano najlepiej w historii istnienia uczelni. Jako wykładowca wymagał wiele od innych, ale też od siebie. Zdaniem wielu jego studentów, którzy między sobą nazywali go „Łomem”, wpływ na zachowanie rektora wobec nich miały role, jakie wówczas kreował. Jeśli wcielał się we wrednego, złego człowieka, bywał niemiły dla podwładnych i uczniów, a gdy grał osobę łagodną i dobrą, zmieniał się w istnego baranka.
Szczyt partyjnej kariery
– Kiedy Tadeusz Łomnicki obejmował stanowisko dyrektora Teatru na Woli w 1976 roku był „u szczytu partyjnej kariery”. Został członkiem Komitetu Centralnego i pławił się w swojej partyjnej ważności. Miał teatr i pracował jako rektor Szkoły Aktorskiej. Miał wszystko, co mieć mógł” – opowiadał Kazimierz Kutz (“Dialog” 1992 nr 7)
Teatr robotniczy
Postanowiono, że stworzy teatr robotniczy w Warszawie i on nie wywiązał się z tego zadania. Ostatecznie naraził się władzom. Nie wszyscy też chcieli występować u niego. Środowisko nie akceptowało tego miejsca. Jednak Teatr na Woli stał się sceną, która dała wiele artystycznie udanych i odważnych premier, w tym także polskich prapremier. Tadeusz Łomnicki był w tym teatrze także aktorem i reżyserem. Najgłośniejszą sztuką, jaką w Teatrze na Woli wyreżyserował Łomnicki i która wzbudziła liczne protesty, był dramat Różewicza pt. “Do piachu” (1979).
– Sztuka wydobywała wszystkie te elementy, które tak dobrze znaliśmy z propagandy antyakowskiej. Co gorsze, rzecz była zrobiona marnie jako spektakl teatralny, co jeszcze pogłębiało wrażenie kłamstwa – opowiadał Andrzej Wajda dla Gazety Wyborczej.
Tadeusza Różewicza w tamtym czasie nękano anonimami i poprosił Tadeusza Łomnickiego o zdjęcie tej sztuki. W 1981 roku dyrektor zrezygnował z prowadzenia teatru. Wiązało się to z wydarzeniami społecznymi i politycznymi w tamtym czasie, jak i nieprzychylnym nastawieniem zespołu aktorskiego. Przestali go też popierać partyjni koledzy.
Rzucił legitymacją
Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku całkowicie zmieniło nastawienie Tadeusza Łomnickiego do władzy. W jednej z gazet opisywano, co wpłynęło na jego zmianę decyzji i oddanie legitymacji partyjnej.
– Szedł Krakowskim Przedmieściem do Teatru Polskiego. Nagle zobaczył zomowców, którzy ładowali do samochodów zatrzymanych profesorów PAN-u. Ludzie krzyczeli do nich „Gestapo!”, a aktor nie wytrzymał i również zawołał tak samo. Potem oddał legitymację partyjną i wycofał się z Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w którym zasiadał od 1974 roku. Kiedy o jego decyzji dowiedzieli się internowani i aktorzy na jego cześć odśpiewali „Sto lat”.
Kariera aktora
Tadeusz Łomnicki urodził się 18 lipca 1927 roku w Podhajcach. W 1946 roku ukończył Studio Teatralne przy Starym Teatrze w Krakowie. Zadebiutował na ekranie filmem „Dwie godziny”. W 1954 ukończył studia na Wydziale Reżyserskim PWST w Warszawie. Dorobek artystyczny Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, 26 ról w spektaklach teatru telewizji, 12 reżyserii teatralnych. Od 1975 do kierował warszawskim Teatrem na Woli, który założył. W latach 1970–1981 Łomnicki pełnił funkcję rektora PWST w Warszawie. Jego największe role filmowe to m.in.: „Pokolenie”, „Niewinni czarodzieje”, „Pan Wołodyjowski” „Potop”, Dom wariatów”, „Człowiek z marmuru”. Każda rola Łomnickiego, zarówno teatralna, jak i filmowa była wydarzeniem, lecz te teatralne często zostały już tylko w pamięci widzów. Miał 5 żon i jednego syna, Jacka. Zmarł 1992 roku w Poznaniu podczas prób do sztuki „Król Lear” w Teatrze Nowym.
